اسطوره‌شناسی در ادبیات ایران مغفول مانده است
تاریخ انتشار: ۲۳ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۶۰۵۳۴۳
ایسنا/خراسان رضوی یک دانش‌آموخته دکتری ادبیات حماسی گفت: آن‌گونه که باید و شاید در ادبیات ایران به مبحث اسطوره‌شناسی توجه نشده و این موضوع تنها در حاشیه دانش حماسه بررسی می‌شود.
حامد مهراد در نشست معرفی کتاب فهرست توصیفی تحلیلی مقالات مربوط به فردوسی و شاهنامه که دیروز، ۲۲ آذر، با حضور جمعی از دانشجویان در قطب علمی شاهنامه و فردوسی در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، اظهار کرد: این کتاب که به همت زهرا سید یزدی و مرضیه خافی تحت نظر دکتر محمد جعفر یاحقی به چاپ رسیده، کتابی با ۱۰۲۴ صفحه است که از آغاز فرایند مقاله‌نویسی فارسی در سال ۱۲۹۴ شمسی در ایران تا سال ۱۳۸۰ را در آن ذکر کرده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
وی افزود: آنچه که در مقدمه این کتاب دیده می‌شود، توضیح ۲ گونه دانش است. دانشی که ما داریم و دانشی که ما می‌دانیم باید از کجا به دست آوریم اما آنچه که در پیشینه کتاب‌شناسی باید به آن توجه داشت، این است که ما اگرچه پیشینه کتاب‌شناسی را منسوب به جالینوس می‌دانیم ولی پس از آن نیز کسانی چنین کارهایی انجام داده‌اند و به مرور دریافتم که کتاب‌شناسان پس از جالینوس، کتاب‌شناسی را با کلیسا آغاز کرده‌اند.
مهراد عنوان کرد: بر این اساس باید روشن شود وقتی از مقالات فارسی صحبت می‌کنیم، دقیقا از چه سخن می‌گوییم. از زمانی در کشور ما مقاله‌نویسی آغاز شد که در تاریخ فهرست فارسی با فهرست مقالات ایرج افشار آغاز می‌شود. بخش چشمگیر آن مقالات مربوط به شاهنامه و فردوسی است و داده‌هایی از آن به دست آمده که بسیار کاربردی است. بسیاری از داده‌های علمی امروز از کنار هم قراردادن آن داده‌ها به دست می‌آید و اتفاقا پایه و اساس تحلیل در مراحل بعدی را ایجاد خواهد کرد.
این دانش‌آموخته دکتری ادبیات حماسی تصریح کرد: به عنوان مثال در خصوص گفت‌وگوهایی که درباره مذهب فردوسی یا حامیان وی انجام شده، هنوز هم همچنان اتفاق نظر وجود ندارد؛ گره‌هایی که به سمت باز شدن است و اتفاقا در پایان کتاب فهرست توصیفی تحلیلی مقالات مربوط به فردوسی و شاهنامه به آن اشاره شده است.
وی با اشاره به سیر صعودی پژوهش‌های مربوط به فردوسی و شاهنامه گفت: این سیر صعودی را نمی‌توان نادیده گرفت. اگر از گردهمایی سال ۱۳۱۳ عبور کنیم، کسانی همانند محمدعلی فروغی تلاش‌هایی را تحت عنوان نسخه‌شناسی شاهنامه کرده‌اند. همچنین نباید از آثاری مثل نسخه‌های سعدلو و آن تعداد مقالاتی که دقیقا پس از ارائه این نسخ انجام پذیرفت، گذشت. بعدها چاپ‌های شاهنامه همانند چاپ خالقی مطلق و چاپ‌هایی مثل چاپ دکتر کزازی و خانم مهری بهفر اهر انجام شد که هر کدام جریان پژوهش در مورد شاهنامه و فردوسی را پررنگ‌تر می‌کرد.
فرزاد قائمی، شاهنامه‌پژوه و عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد نیز در ادامه این نشست اظهار کرد: شاید پیشینه کتاب‌شناسی شرق کمتر از غرب باشد اما سنت نهضت ترجمه از زمان هارون‌الرشید شروع شد. ابن سینا نوشته کوتاهی دارد که می‌گوید «زمانی که هنوز ۱۹ سال بیشتر نداشتم، در کتاب‌خانه‌های نوح ابن منصور سامانی توانستم تلاش‌های خوبی داشته باشم». او از اهمیت این کتابخانه وقتی یاد می‌کند، می‌گوید «چیزی به علم من افزوده نشد مگر آنکه آن را در آن کتابخانه خوانده بودم».
وی با اشاره به پیشینه کتاب‌شناسی بیان کرد: تاریخ کتاب‌شناسی‌ها از زمان فعالیت کسانی مانند ابن ندیم آغاز شد و اینجاست که می‌فهمیم تفاوت مسیری که ترجمه داستان‌های غیر ساسانی طی می‌کند، در زبان فارسی به شاهنامه ختم می‌شود و این موضوع کاملا قابل ردیابی است.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد ضمن گلایه از عدم حمایت از طرح‌های پژوهشی بیان کرد: متاسفانه بعضی از طرح‌های پژوهشی بدون حمایت مانده و هنوز هم منابعی که سازمان‌هایی چون بنیاد فرهنگ منتشر کرده‌اند، استفاده می‌شود.
قائمی اظهار کرد: با این اوصاف عملا راه استفاده از منابع قطع می‌شود و کیفیت خروجی پژوهش‌ها افت می‌کند. در حالی که آن بسترهایی که ابن سینا از آنها یاد کرده، باید وجود داشته باشد تا کتاب‌شناسی‌های ما رشد کند. با توجه به اینکه قطب علمی شاهنامه و فردوسی یک نهاد علمی است، شخص دکتر یاحقی به تنهایی زحمات زیادی را تحمل و کارهای متعددی را انجام داده تا نمونه‌های باریک و کوچکی مثل این کتاب مسیر را روشن کند.
وی در خصوص کتاب‌شناسی سیاهه‌وار و کتاب‌شناسی ایرج افشار، پژوهشگر فرهنگی نیز خاطرنشان کرد: اهمیت کار افشار زمانی حس می‌شود که ما بدانیم او این کار را زمانی انجام داد که امکان جستجو و سرچ اینترنتی وجود نداشت و مقالات به سختی قابل دسترسی بود. کتاب‌شناسی ایرج افشار سیاهه‌وار است. این نوع کتاب‌شناسی اهمیت دارد چون پایه و ادامه کتاب‌شناسی‌های توصیفی و تحلیلی است.
این شاهنامه‌پژوه با اشاره به کتاب فهرست توصیفی تحلیلی مقالات مربوط به فردوسی و شاهنامه تصریح کرد: کاری که در کتاب مورد بحث انجام شده، تحلیل کتاب‌شناسی‌های فردوسی افشار است. البته از سال ۱۳۸۰ تا سال ۱۳۹۰ ۲ گونه مقاله در خصوص شاهنامه منتشر شد که بیشتر این مقالات هم قابل دسترس است و از این منظر لزوم تهیه کتاب‌شناسی کمتر می‌شود.
قائمی ادامه داد: دسترسی به این منابع خود یک بحث است و این دید انتقادی هم ارزش این کتاب را ۲ برابر کرده است. یکی دیگر از ارزش‌های این کتاب نشان دادن کمیت پژوهش‌های مختلف است؛ تنوعی که این کتاب به ما از موضوعات مختلف در حوزه شاهنامه می‌دهد و بستری که ارائه می‌کند، بسیار مناسب است.
وی عنوان کرد: امروز ساختارهای پژوهش خیلی تغییر کرده است. ما با همان ساختاری پژوهش را انجام می‌دهیم که دانشمندان حوزه علوم انسانی انجام می‌دهند. البته نوشته‌های پژوهشی قدیم هم با ساختار مربوط به خود انجام می‌شد. باید توجه داشت پژوهش‌های حوزه ادبیات خیلی بیشتر تغییر کرده چون ما دانش سنتی آن را در اختیار داشتیم و مترجم صرف علوم غربی نبودیم.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص مقایسه مقالات سنتی با مقالات امروزی گفت: منبع خیلی از این مقالات فقط شاهنامه است ولی منابع برخی مقالات تنوع داشته است. به طور کلی نیاز به پژوهش در حوزه‌های مختلف نیازی جدی است و باید به هدف غایی فکر کرد. آن‌گاه تحقیقات ما می‌تواند به دیدگاه‌های عمیق تری برسد. از این جهت خوب است اتفاقاتی مثل این کتاب که اکنون درباره آن بحث است، تداوم یابد.
در ادامه نشست مجددا حامد مهراد به سیل عظیم منابع پس از سال ۱۳۸۰ اشاره کرد و گفت: آن‌گونه که از داده‌های این کتاب برمی‌آید، این است که در دهه ۷۰ حدود ۱۱۰۰ مقاله درباره شاهنامه و فردوسی منتشر شده است.
وی در نقد کتاب فهرست توصیفی تحلیلی مقالات مربوط به فردوسی و شاهنامه خاطرنشان کرد: وقتی کتاب را ورق می‌زدم، جای خالی چند مورد را دیدم. معمولا در فهرست‌های توصیفی تحلیلی نقد نویسنده کتاب و مقاله هم جای می‌گیرد که در این کتاب جای آن خالی بود و بخش توصیفی یعنی نقد مقالات خیلی فربه‌تر از بخش تحلیلی می‌نمود. بخش نقد نویسنده را هم در این کتاب نمی‌بینم.
فرزاد قائمی در بخش دیگری از این نشست درباره ریشه اسطوره‌شناسی و علل کم‌توجهی به آن در ایران عنوان کرد: ریشه اسطوره به تفکر رنساس بازمی‌گردد. اسطوره‌شناسی به نوعی یک شاخه فکری بود و آمیخته با روان‌شناسی که با تلاش برخی اندیشمندان تبدیل به یک دانش مستقل شد. متاسفانه معنای اسطوره‌شناسی در کشور ما تغییر کرده و در حد یک شوخی است، در حالی که بخشی از نوزایی یک ملت ریشه در همین اسطوره‌شناسی دارد.
وی با بیان اینکه اسطوره‌ها ابتدا باید شناخته شود، اضافه کرد: طبیعتا آن‌وقت اسطوره می‌تواند چارچوب‌های جدیدی برای خود داشته باشد. البته یکی از علل پررنگ نبودن اسطوره هم این است که کسانی که تحقیق می‌کرده‌اند، درک درستی از اسطوره‌شناسی نداشته‌اند.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: استانی فرهنگی و هنری مقاله شاهنامه فردوسی اسطوره شناسی ادبيات استانی اجتماعی استانی اقتصادی استانی شهرستانها استانی علمی و آموزشی دانشگاه فردوسی مشهد شاهنامه و فردوسی کتاب شناسی ها اسطوره شناسی پژوهش ها داده ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۶۰۵۳۴۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
برنامه‌های جدید کانون پرورش فکری برای بچه‌ها
مدیرکل نظارت بر انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از برنامه‌های جدید این انتشارات برای تولید محتوا و کتاب ویژه گروه سنی کودک و نوجوان گفت. - اخبار فرهنگی -
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، عباس محمددینی، مدیرکل نظارت بر انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، درباره وضعیت کتاب کودک و نوجوان و انتشارات کانون گفت: وضعیت ادبیات کودک و نوجوان در حال حاضر وضعیت مطلوب و بدون مشکلی نیست که بتوان روی آن بحث و اظهار کرد. ادبیات در چند سال اخیر در صنعت نشر، تولید محتوا و کتاب‌سازی دچار افول شده به‌ویژه این ضعف در حوزه ادبیات کودک و نوجوان نیز دیده می‌شود. یکی از مشکلات نیز مراجعه ناشران به ترجمه است که از 25 سال پیش تاکنون با رفتن تمام توان ناشر به این سمت، به ضعف مؤلفان و آثار تألیفی برای گروه سنی کودک و نوجوان انجامیده است.
بازگشت به تألیف
او ادامه داد: در این چند سال که ناشران نگاه‌شان به سمت تالیف بازگشت، اما به دلیل همان ضعف، این صنعت هنوز به مطلوبیت خود نرسیده است. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و انتشارات آن نیز با نگاهی که به بازار و مخاطب خود دارد و با توجه به ریز موضوعاتی که مخاطب در صنعت ترجمه داشته، دوباره به سمت تألیف بازگشته است تا بتواند آن مطلوبیت از دست رفته را برای نشر و ادبیات کودک و نوجوان به صورت بالادستی ایجاد کند.
مدیرکل نظارت بر انتشارات کانون گفت: ما در حال تلاش هستیم و به نویسندگان نوقلم و مؤلفان کودک و نوجوان عرصه می‌دهیم تا بتوانند فعالیت کنند و به محصول برسند، تا آن قوت ایجاد شود و در چند سال آینده بتوانیم به مطلوبیت خود برگردیم.
محمددینی همچنین به ملاک و معیار‌هایی که برای نشر مدنظر قرار می‌گیرد، اشاره کرد و افزود: ادبیات در پایان قرار است یک کودک را برای حضور در اجتماع بسازد و نیازمند تعهد است تا بتواند کودک متعهد بسازد. ادبیات در واقع زیربنا و پایه اصلی است و این زیربنا نمی‌تواند در اختیار آدم‌های غیرمتعهد قرار گیرد. از سوی دیگر تخصص است؛ ادبیات کودک و نوجوان یک امر بسیار تخصص محور است و نمی‌تواند در اختیار افرادی قرار گیرد که تخصص ندارند. این تخصص حتی به روان‌شناسی کودک و نوجوان، نظام‌های تربیتی و... نیز برمی‌گردد.
از «سیمرغ» تا «قاف»؛ طرح‌های جدید کانون برای خلق ادبیات بومیاو با اشاره به اینکه کانون عرصه را برای مؤلفان و مصنّفان متخصص ایجاد کرده است تا بیایند و کار کنند، گفت: انتشارات کانون در گذشته به صاحب قلم بودن افراد تأکید داشت، ما نیز این امر را لازم می‌دانیم، اما به صاحب قلم‌های تازه نفس و کسانی که این امکان برای‌شان تاکنون فراهم نشده بود، نیز اجازه می‌دهیم تا بیایند و در ورطه امتحان قرار گیرند و در حوزه‌های کارشناسی مشغول شوند. تاکنون چند حوزه کارشناسی فعال کرده‌ایم تا آثار این نویسندگان را مورد پالایش قرار دهند و از سوی دیگر اثرشان به همراه متخصصان متعهد و متعدد دیده و سنجیده شود تا هم کارهای‌شان دیده شود و هم مشغول به کار شوند.
انتشار کتاب‌های تعاملی
محمددینی اضافه کرد: در کتاب‌های ترجمه نیز به این سمت می‌رویم تا آثار با تعهد و تخصص را انتخاب کنیم و از مؤلفانی بهره گیریم که در بخش ترجمه حائز این ویژگی‌ها هستند. ما کتاب‌هایی داریم که خاص هستند؛ بنابراین به سراغ مؤلف مترجمانی می‌رویم که ما را به خواسته خود برسانند. در حال حاضر آثار ترجمه در بازار نشر بسیار زیاد است، ضمن اینکه ما در کانون دغدغه رقابت با کسی را نداریم؛ زیرا می‌خواهیم خلأها را پر کنیم و در این پازل نیز به سراغ جاهای خالی رفته‌ایم. وقتی می‌بینیم دیگر انتشاراتی‌ها غایت خود را روی ترجمه گذاشته‌اند، ما به سمت ترجمه‌های بسیار خاص می‌رویم که کار بزرگی در دنیا انجام می‌دهند. در واقع به سراغ آثاری می‌رویم که انتشارات دیگر به خاطر هزینه و یا به دلیل حقوق مؤلف به آن ورود پیدا نمی‌کنند.
او در پاسخ به این سوال که برای کانون بحث ادبیات اهمیت دارد یا وجه بازی و سرگرمی، توضیح داد: در حال حاضر ما چند پروژه همزمان داریم که کتاب‌های‌مان همراه با بازی، سرگرمی و عروسک است. برای آینده نیز کتاب‌های تعاملی را در نظر داریم. این‌ها اصول و جذابیت‌هایی است که در بازارپردازی غیرمحتوایی برای کودک انجام می‌شود. ما در بحث ادبیات نوجوان نیز در حال ورود هستیم تا کتاب‌های‌مان واقعیت افزوده داشته باشند و نوجوانان بتوانند وارد تعامل شوند و برای محتوا و کتاب شاخ و شونه بکشند تا محتوا را بهتر کنند و یا داستان را به سمتی که دوست دارند پیش ببرند.
مدیرکل نظارت بر انتشارات کانون تصریح کرد: پیش از این در این بخش ضعف‌هایی وجود داشت، چرا که محتوای کتاب جامد است نه سیال و این کتاب بود که برای محیط خود تعیین تکلیف می‌کرد و مخاطب نیز آن را می‌پذیرفت. بسیاری از مخاطبان امروز نیز همچنان به همین سو گرایش دارند. اما در حال حاضر بسیاری از کتاب‌ها صوت، عروسک و بازی با خود به همراه دارند و حتی بعضی از این کتاب‌ها سرگرمی با خود به همراه می‌آورند و روی سکوها می‌روند. حتی گاهی تعامل دارند و از مخاطب می‌خواهند تا ادامه داستان را پیش ببرد و یا اینکه تعیین و تکلیف کند. در واقع کتاب‌ها امروز از جماد خارج شده و به سیالیت ورود کرده‌اند. انتشارات کانون نیز در حیطه عملیاتی خود در حال نگارش این موضوع است تا به‌زودی انجام شود.
برنامه‌های جدید کانون برای کتاب‌های صوتی
محمددینی درباره کتاب‌های صوتی و استفاده از صداها و چهره‌های شناخته شده در تولید این آثار نیز توضیح داد و گفت: انتشارات کانون به سمتی می‌رود که سکوی خاص خودش را در این بخش داشته باشد. ما پیش از این در بخش کتب صوتی فعالیت‌هایی داشتیم و برای تولید این کتاب‌های صوتی به سراغ هنرمندان رفتیم، اما در دوره جدید به سراغ خوانش اثر از سوی خود مؤلف رفته‌ایم و در سوی دیگر نیز به دنبال استعدادسنجی در صداهای خوب میان کودکان در مراکز کانون هستیم. خوشبختانه استعدادهای بسیار شاخصی هستند و حتی برخی از آنها در مراکز صداوسیما نیز مشغول به کارند.
او در ادامه و در پاسخ به پرداخت حق مؤلف در کتاب‌های الکترونیکی نیز گفت: در این مورد ما از برنامه‌های قراردادی که قبلاً امتحان خود را پس داده‌اند، استفاده می‌کنیم و بسیار دقیق و با وسواس این کار را انجام می‌دهیم تا حقی از مؤلفی ضایع نشود.
عرضه هزار عنوان کتاب کودک و نوجوان در غرفه کانون
محمددینی در پایان سخنان خود درباره غرفه کانون در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران اظهار کرد: در نمایشگاه، امسال هزار عنوان کتاب داریم. تعدادی کتاب نیز چاپ اولی هستند. از همه دعوت می‌کنم تا در نمایشگاه کتاب تهران به غرفه کانون سر بزنند. در طول مدت نمایشگاه ما هر روز پذیرای یکی از بزرگان ادبیات کودک و نوجوان خواهیم بود. رونمایی از کتاب نیز از دیگر برنامه‌های کانون در این ایام است.
سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران 19 تا 29 اردیبهشت 1403 در مصلی امام خمینی(ره) برگزار می‌شود و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیز در این نمایشگاه با آثار خود حضور دارد.
انتهای پیام/
حادثه تلخ برای جوان معلول ساروی که نخبه دانشگاه بود